Narrative Art ofwel Verhalende kunst van Jaap Oudes.

 

 

Jaap Oudes

Jan Stoel schrijft in zijn recensie over het boek “Als ik teken ben ik op reis, Jaap Oudes en zijn fantasievolle kijk op de wereld“ De tekeningen doen je verdwalen in de wereld die Jaap voor zichzelf creëerde. Humor, subtiele details, combinaties van beelden maken het niet eenvoudig om zijn werk helemaal te doorgronden”.

Jaap Oudes vond uitleg over zijn tekeningen overbodig. Hij had er zijn fantasie op los kunnen laten en er plezier aan beleefd. Hij ging ervan uit dat de beschouwer bij het zien van de tekeningen geprikkeld wordt om hier vervolgens zijn eigen fantasie op los te laten. Er zijn eigen verhaal van te maken.

In deze bijdrage wil ik als vriend van Jaap Oudes en mijn ervaring en kennis daarbij opgedaan, “mijn” fantasie eens loslaten op een aantal tekeningen.

 Jaap Oudes ontleende meestal zijn onderwerpen aan:

·    Verhalen die hij hoorde

·    Literatuur (meestal van Vlaamse volksschrijvers als Stijn Streuvels, Ernest Claes en Felix Timmermans)

·    Zijn belevenissen onderweg

·    Verhalen die spontaan uit zijn fantasierijke geest ontstonden.

 Tekening Feest in Zuid-Limburg (1983)

Jaap Oudes beleefde in 1981 samen met vrienden een voor hem feestelijk lang-weekend in Zuid Limburg waarbij hij kans zag de omgeving te verkennen en er zijn vele schetsjes te kunnen maken. Later legde hij zijn belevenissen en gevoelens vast in de tekening “Feest in Zuid Limburg”

Het verhaal speelt zich af in de omgeving van Slenaken.

We zien het vruchtbare heuvelland van Zuid Limburg met zijn kerken en kappeletjes waar eeuwenlang goed werd gebooerd wat blijkt uit onder andere de imposante vierkantsboerderijen die er al generaties lang staan.

Centraal staat een vierkantshoeve, ook wel binnenhofboerderíj genoemd. Dit is zeer waarschijnlijk een weergave van een Limburgse boerderij zoals Jaap Oudes in zijn hoofd had. Links op de boerderij plaatst hij een kruisbeeld. Hiermede zal hij zeker de verbondenheid van Zuid-Limburg met het Rooms-Katholieke geloof hebben willen aangeven.

De natuur, mens en dier alsmede een gebouw in de tekeningen van Jaap Oudes hebben een ziel en spelen een actieve rol en volgen gedwee de aanwijzingen van de regisseur Jaap Oudes.

De vierkantshoeve speelt duidelijk zijn rol en is een actieve deelnemer aan het feest.

Wat voor feest is niet helemaal duidelijk. Vermoedelijk een oogstfeest of gewoon een feest zoals Jaap Oudes dit voor zich zag.

 

Midden boven de hoeve vrijelijk zwevend in de lucht een dartelend paard met ruiter die zich laaft aan de even dartelende koe. Een toonbeeld van ongeremde lust en blijheid uitstralende vreugde.  Met afbeeldingen in de lucht wordt symbolisch vrijheid door Jaap Oudes benadrukt.

Viering van vrijheid.

 

Rechts boven de hoeve ook weer vrijelijk zwevend in de lucht een dartelend paard met een vrouwelijke ruiter die zich laaft aan de even dartelende geit. Ook hier weer een toonbeeld van ongeremde lust en blijheid uitstralende vreugde.  De geit draagt een haam dat duidt erop dat de geit als trekdier wordt ingezet.

Linksonder zien we mijnheer pastoor. Ook mijnheer pastoor is uiteraard aanwezig in het Zuid-Limburgse land en laat zich van de goede kant zien door een fles drank aan te bieden. Wat we hier zien is een nogal bescheiden mijnheer pastoor. In veel van de tekeningen van Jaap Oudes voert hij deze ten tonele. Zijn idee van een pastoor is: groot en imposant, rode wangen, volle lippen, sigaar in de mond en een biertje of glas wijn in de hand.

Linksboven zien we op het dak drie figuren die als toeschouwers het feest meebeleven. Twee daarvan zijn bekenden van Jaap Oudes. Het zijn Pallieter en zijn huishoudster Charlotte hoofdpersonen uit het boek Pallieter van Felix Timmermans. Pallieter wordt daarbij door Jaap Oudes altijd weergegeven met een kuif en Charlotte met een knotje in haar haar. (Voor verdere toelichting boek Felix Timmermans zie personages hieronder) 

Rechtsonder zien wij een olijk tweetal beiden op een koe gezeten. De ene koe goudgeel “Champagne koe” en de andere koe is al beschonken en heeft een blauwe kleur gekregen. De Champagne koe wordt bereden door een vrolijke monnik-kapucijn in bruine pij en met tonsuur. Regelmatig zal Jaap Oudes de monnik-kapucijn als personage opvoeren. Hij zit broederlijk naast een feestganger met strooien hoed. Beiden zien er wel voldaan uit. Zij worden bediend door begijntjes. Links biedt een begijn een kruikje drank aan en rechts ontkurkt een begijn een kruikje.

De begijntjes treden vaak op in de verhalende tekeningen van Jaap Oudes.

Hij tekent de monnik en begijntje altijd op dezelfde wijze en zijn derhalve “personages” in zijn tekeningen geworden.  Ze zijn in de uitwerking vergelijkbaar met de stereotype tekeningen in kinderboeken, strips en cartoons.

 

Toelichting bij de personages “begijntje” en ‘monnik” zoals Jaap Oudes die ten tonele voert.

Jaap Oudes voert deze personages bijna altijd feestvierend en van het leven genietend op. Dit in tegenstelling wat men eigenlijk zou verwachten namelijk min of meer devoot godsvruchtig en dienend.

 

Monnik.

 Met de aanduiding monnik wordt in het christendom iemand bedoeld die omwille van het Koninkrijk Gods armoede, gehoorzaamheid en zuiverheid belooft.

 

Begijn.

 Begijntjes hebben een onbaatzuchtige en dienende taak.

Anders dan een lid van een kloosterorde legden begijnen geen eeuwige geloften af, maar alleen tijdelijke geloften. Ze legden ook enkel de geloften van gehoorzaamheid en kuisheid af, niet van armoede. Zij mochten geldelijk en onroerend eigendom behouden.

 

Toelichting personages in het boek Pallieter van Felix Timmermans.

Pallieter: de hoofdpersoon van het boek. Hij woont met zijn dienstmeid Charlot in een boerderij in de Netevallei en geniet daar van het leven en de natuur.^[9] Hij heeft geen familie, gaat niet naar de kerk en heeft lak aan de regels van de samenleving. Hij is ‘de vrije man, de ongebondene die alle levensmanifestaties ondergaat in ‘n roes van verrukking of in vertederende ontroering.  Aan het eind van het boek vervult hij zijn wens om de wijde wereld in te trekken.

Charlot: de dienstmeid van Pallieter. Ze woont bij Pallieter in huis en verzorgt het huishouden. Pallieter bespot haar vaak om haar traditionele manier van geloven. Ze gaat naar de kerk en loopt mee in processies. Op het eind van het boek besluit ze met Pallieter en Marieke mee te gaan op reis.

Pastoor: vriend van Pallieter. De pastoor en Pallieter kunnen het goed met elkaar vinden en drinken af en toe samen. De pastoor probeert Pallieter te overtuigen om niet de wijde wereld in te trekken, maar tevergeefs.

Jean Passant, oktober 2023