Hoe componeerde Jaap Oudes zijn tekeningen?

 Artikel geplaatst door Jan Nobel.

Jan Nobel, kunstenaar en docent.Jan Nobel (1944) werd opgeleid aan de Koninklijke Academie van beeldende Kunsten in Den Haag.Leermeesters; Co Westerik, Willem Minderman, Piet Heldoorn, Dirk van Gelder en Wim BeuningHij was ruim 35 jaar docent Tekenen en Kunstgeschiedenis aan het Farel College te Amersfoort. Hij was betrokken bij de ontwikkeling van tekenen als examenvak op het Havo en Atheneum. Hij is werkzaam als beeldend kunstenaar. (schilder) Vanaf 2010 geeft hij tevens cursussen kunstgeschiedenis.

 Hoe componeerde Jaap Oudes zijn tekeningen?

 Inleiding

In mijn beschouwing ‘Jaap Oudes als vakman’ noemde ik al het begrip intuïtief toen ik bij de bespreking van de tekening Kerk in Middenbeemster iets over compositie opmerkte vanwege de plaats van het hoofdonderwerp, de trouwkoets, links onder in beeld. Intuïtief is inderdaad het antwoord op de vraag in de titel.

Jaap was grotendeels autodidact en ontwikkelde een eigen manier van werken die ver af stond van academische schema’s. Toch valt er over de compositorische middelen die Jaap gebruikte om zijn verhalen te vertellen wel het een en ander op te merken.

Wat is compositie eigenlijk en waartoe dient het in een beeldend werk?

De term compositie kennen we vooral uit de muziek en betekent letterlijk samenstelling. In de beeldende kunst is het vooral een vorm van ordening. Het de manier waarop de verschillende onderdelen van de voorstelling over het vlak verdeeld zijn. Een compositie heeft als doel om het oog van de beschouwer op een bepaalde manier over het vlak te sturen. Het doet dat door middel van assen, kijkrichtingen en aandachtspunten.

Als voorbeeld bespreek het werk ‘Brugge met paardenmolen van Janssens Pierre’.

Een tekening met kleurpotlood op papier van 50 x 65 cm. Gemaakt in 1973. (zie afb. 1.)


Afb.1

 Zoals meestal in het late werk van Jaap is de voorstelling boordevol figuren. Op het eerste gezicht lijken ze als strooigoed over het blad verdeeld. Je eerste gedachte is dat je met een zogenaamde ‘over all- compositie’ te maken hebt waarbij elk onderdeel evenveel gewicht in de schaal legt. Dat is niet het geval, maar het duurt even voordat je de onderliggende structuur ontdekt. Die blijkt verassend stevig in elkaar te zitten.

Compositie –assen (in groen)

afb. 2. Assen

De verticale as van de kerktoren vormt een tegenwicht voor de verticale as van de draaimolen, die het belangrijkste  aandachtspunt is. Daardoor gaat onze blik heel natuurlijk van links naar rechts en weer terug. Deze twee assen zorgen voor stabiliteit. De min of meer horizontale gebogen assen zijn herhalingen van en verwijzingen naar de ellipsen van de draaimolen. Die zorgen voor de dynamiek en versterken de suggestie van het ronddraaien van de molen. (zie afb. 2)

 Kijk- en bewegingsrichtingen (zwarte pijlen)

Afb.3. Richtingen

Wanneer we de figuren in de lucht bekijken dan zien we dat ze zich allemaal in dezelfde richting van rechts naar links bewegen, naar het figuurtje in de stoel die door een hemels wezen opgehaald lijkt te worden. Die richting valt samen met de bovenste gebogen as en is evenwijdig aan de andere assen. (zie afbeelding 3)

Wanneer we de onderste helft bekijken dan zien we verschillende richtingen die samen een soort liggende S vormen. Je ziet een golfbeweging van links naar rechts  en weer terug. (zie afb. 4.)

Afb. 4. Richtingen

 Conclusie

Jaap componeerde zijn tekeningen niet bewust volgens een bepaald schema. Als hij aan een tekening begon schetste hij zijn voorstelling in lijn met één kleur. (meestal sanguine) In de die fase legde hij de hoofdzaken vast waarbij hij er voor zorgde dat er een soort evenwicht ontstond. Tijdens het invullen en afwerken veranderde hij weinig. Dat kunnen afleiden uit de nagelaten tekeningen die niet afgemaakt zijn omdat hij afwisselend aan meerder tekeningen tegelijk werkte.(zie afb. 5.)

Afb. 5. Onvoltooide tekening ‘Spakenburg’ (1979)

 Jan Nobel 2021








 


Reacties

Populaire posts van deze blog

Paasverhaal door Jaap Oudes.

Narrative Art ofwel Verhalende kunst van Jaap Oudes.

Tekening Jaap Oudes: Dirk Oudes in molen van Floor en Jaan Pauw