Hoe componeerde Jaap Oudes zijn tekeningen?
Artikel geplaatst door Jan Nobel.
Jan Nobel, kunstenaar en docent.Jan Nobel (1944) werd opgeleid aan de Koninklijke Academie van beeldende Kunsten in Den Haag.Leermeesters; Co Westerik, Willem Minderman, Piet Heldoorn, Dirk van Gelder en Wim BeuningHij was ruim 35 jaar docent Tekenen en Kunstgeschiedenis aan het Farel College te Amersfoort. Hij was betrokken bij de ontwikkeling van tekenen als examenvak op het Havo en Atheneum. Hij is werkzaam als beeldend kunstenaar. (schilder) Vanaf 2010 geeft hij tevens cursussen kunstgeschiedenis.
Inleiding
In mijn beschouwing ‘Jaap Oudes als vakman’ noemde ik al het
begrip intuïtief toen ik bij de bespreking van de tekening Kerk in
Middenbeemster iets over compositie opmerkte vanwege de plaats van het
hoofdonderwerp, de trouwkoets, links onder in beeld. Intuïtief is inderdaad het antwoord op de vraag in de titel.
Jaap was grotendeels autodidact en ontwikkelde een eigen
manier van werken die ver af stond van academische schema’s. Toch valt er over
de compositorische middelen die Jaap gebruikte om zijn verhalen te vertellen
wel het een en ander op te merken.
Wat is compositie eigenlijk en waartoe dient het in een beeldend werk?
De term compositie kennen we vooral uit de muziek en
betekent letterlijk samenstelling. In
de beeldende kunst is het vooral een vorm van ordening. Het de manier waarop de verschillende onderdelen van de
voorstelling over het vlak verdeeld zijn. Een compositie heeft als doel om het
oog van de beschouwer op een bepaalde manier over het vlak te sturen. Het doet
dat door middel van assen, kijkrichtingen en aandachtspunten.
Als voorbeeld bespreek het werk ‘Brugge met paardenmolen van Janssens Pierre’.
Een tekening met kleurpotlood op papier van 50 x 65 cm.
Gemaakt in 1973. (zie afb. 1.)
Compositie –assen (in
groen)
afb. 2. Assen
De verticale as
van de kerktoren vormt een tegenwicht voor de verticale as van de draaimolen, die
het belangrijkste aandachtspunt is. Daardoor gaat onze blik heel natuurlijk van links
naar rechts en weer terug. Deze twee assen zorgen voor stabiliteit. De min of
meer horizontale gebogen assen zijn
herhalingen van en verwijzingen naar de ellipsen van de draaimolen. Die zorgen
voor de dynamiek en versterken de suggestie van het ronddraaien van de molen. (zie afb. 2)
Afb.3. Richtingen
Wanneer we de figuren in de lucht bekijken dan zien we dat
ze zich allemaal in dezelfde richting
van rechts naar links bewegen, naar het figuurtje in de stoel die door een
hemels wezen opgehaald lijkt te worden. Die richting
valt samen met de bovenste gebogen as
en is evenwijdig aan de andere assen.
(zie afbeelding 3)
Wanneer we de onderste helft bekijken dan zien we verschillende richtingen die samen een soort liggende S vormen. Je ziet een
golfbeweging van links naar rechts en
weer terug. (zie afb. 4.)
Afb. 4. Richtingen
Jaap componeerde zijn tekeningen niet bewust volgens een
bepaald schema. Als hij aan een tekening begon schetste hij zijn voorstelling
in lijn met één kleur. (meestal sanguine) In de die fase legde hij de
hoofdzaken vast waarbij hij er voor zorgde dat er een soort evenwicht ontstond.
Tijdens het invullen en afwerken veranderde hij weinig. Dat kunnen afleiden uit
de nagelaten tekeningen die niet afgemaakt zijn omdat hij afwisselend aan meerder
tekeningen tegelijk werkte.(zie afb. 5.)
Afb. 5. Onvoltooide
tekening ‘Spakenburg’ (1979)
.jpg)
Reacties
Een reactie posten