Abraham voor vijftigjarige

 

  Abraham

 Tekening Jaap Oudes

 Jaap Oudes (1926-1998)

werd geboren in 1926 in Alkmaar als enige zoon van Dirk Oudes en Ali de Boer. Van jongs af werd hij door zijn vader gestimuleerd te gaan tekenen.

'Je hoeft niet naar een academie om het te leren', zou die gezegd hebben. Als autodidact is Jaap zijn hele leven blijven tekenen, bijna altijd met potlood en kleurpotlood. Hij was lange tijd lid van de kunstenaarsvereniging “ Doorwerken” in Alkmaar.

In tegenstelling tot Dirk Oudes, die invloeden van bekende schilders toeliet tot zijn eigen verbeeldingswereld, keek Jaap Oudes hoofdzakelijk naar voorbeelden uit de volkskunst.

De verhalen van Felix Timmermans en andere Vlaamse vertellers inspireerden hem. Vanaf 1954 bezocht Jaap ook graag steden en dorpen in Vlaanderen. Als vanzelf raakte hij op het spoor van Brueghel. De wereld die hij tekende was nostalgisch, kinderlijk, feestelijk en fantastisch op het surrealistische af . Kermissen, volksfeesten en het circus zijn de favoriete onderwerpen, dikwijls gesitueerd op herkenbare schilderachtige plaatsen in Noord-Holland en Vlaanderen.

 Deze tekening heeft Jaap Oudes gemaakt toen hij vijftig jaar werd. Als locatie heeft hij Hoorn gekozen. Hij was verliefd op Hoorn en noemde het wel eens zijn artistieke Hollandse geboorteplaats. Daar zijn geboortedatum 1 februari is een tijdstip waarbij het in Holland veelal vriezend weer is, viert hij zijn verjaardagsfeestje op het ijs. Een sneeuwpop in een vissersschuit komt al ijsbrekend binnenvaren met een grote pop “Abraham” op zijn schouders.

Boeren en buitenlui komen kijken naar dit schitterende schouwspel.

 

In de volgende detailafbeeldingen wordt u geïnformeerd over enkele interessante gegevens 

De Oude Oosterpoort

Hier neemt Jaap Oudes de vrijheid om het verleden te doen herleven.Wat we zien is een gebouw met Oosters uitziende uivormige torens van de oude Oosterpoort. De oude oosterpoort was een van de mooiste stadspoorten van Hoorn en maakte deel uit van de tweede stadsomwalling. In 1577 begon men met de bouw van de nieuwe Oosterpoort. en had de oude geen funktie meer. Helaas is deze oude poort in 1818 gesloopt. Naar de reden waarom Jaap Oudes deze poort opneemt in zijn tekening kunnen we slechts raden. eens te meer toont het aan dat Jaap Oudes oog had op ons cultureel erfgoed en dit opneemt in zijn getekende verhalen.

 De hoofdtoren

 In 1531 is de hoofdtoren gebouwd als verdedigingstoren. De klokkentoren is er in 1651 opgeplaatst. Rond 1778 werd er naast de Hoofdtoren een sluis aangelegd. Deze sluis vormt nu als het ware de monding van de oudste haven van Hoorn.

Jaap Oudes heeft de “Eenhoorn” die in het wapen en de stadszegel van de gemeente Hoorn is opgenomen, duidelijk in de tekening laten uitkomen.

 De eenhoorn

De eenhoorn is een fabeldier. De eenhoorn komt in de bijbel voor, maar ook in oude sagen en legendes uit Azië en Afrika. Een Alexandrijns geschrift over dierensymboliek uit de 2^e eeuw omschrijft de eenhoorn als een geit met één hoorn op zijn kop. Het wilde dier is alleen te temmen als het zijn kop in de schoot van een maagd kan leggen. Kerkelijke geschriften uit latere eeuwen spreken van de eenhoorn als symbool van kuisheid en zuiverheid, als symbool van de zondige mens die door de bekering tot zaligheid komt en als symbool voor Christus. Men kent de hoorn van het dier een heilzame werking toe.

In 1534 wordt Joris van Egmond gewijd tot bisschop van Utrecht. Hij plaatst zijn wapen tussen twee witte eenhoorns. Het zijn deze eenhoorns die ervoor zorgen, dat de stad Hoorn een zittende eenhoorn gaat gebruiken als drager van het wapenschild. Want bij gelegenheid van de voltooiing van de bouw van de (oude) Oosterpoort (1538) wordt een gevelsteen geplaatst die verwantschap vertoont met de beeltenis uit Utrecht. Dit symbool is het aanzienlijk ouder dan de hoorn die nu ook deel uitmaakt van het wapen van Hoorn.

Opleggen

 Door met één of meer schaatsers aan een stok te schaatsen, kon een minder goede schaatser toch  goed meekomen. Tegen de wind in werd de stok onder de arm genomen en reed men achter elkaar . Voor de wind nam men de stok voor de buik. Het schaatsen terwijl men een stok vasthield werd ‘opgelegd’ schaatsen genoemd.

 Dit ‘opleggen’ heeft Jaap Oudes als Noord-Hollander, wanneer in de winter de sloten en vaarten bevroren waren, veel gezien. Het is dan ook geen wonder dat hij hier een groepje schaatsers in klederdracht op zijn feestje uitnodigt. Voorop een vrouw uit Volendam en dan vervolgens een vrouw uit Huizen, een Westfriese boer en een Westfriese boerin.

Dirk Oudes (1895-1969)

Dirk Oudes de vader van Jaap mag uiteraard niet ontbreken op zijn verjaardagsfeestje. Hier is hij al schilderend getekend. Dit beeld komt in vele tekeningen van Jaap terug. Jaap zei daarover: “Kijk, vader komt ook even kijken”  Dirk is altijd te herkennen aan zijn weelderige haardos met een kaal kruintje. De afgebeelde ezel stond  bij Dirk Oudes thuis.

 Het is opvallend dat zijn moeder Aal niet in zijn tekeningen voorkomt. Wel weten we dat Jaap en zij samen veel en vaak lange wandelingen maakten door het Noord-Hollandse landschap. Een voettocht van Alkmaar naar Hoorn en dan met de bus terug behoorde niet tot de uitzonderingen.

Marken

 Marken is technisch gesproken geen eiland meer sinds een dam het in de jaren vijftig met het vasteland verbond. Maar als je bij Het Paard (de vuurtoren) staat, voel je je toch ver van de wereld verwijderd, zeker als op Koninginnedag de bevolking in klederdracht samenkomt om bij de kerk vaderlandse liederen te zingen.

Het Paard met zijn witte muren, rode pannendak en houten opbouw komt veel voor als Jaap een tekening van het IJsselmeer maakt. Maar ook heeft hij Koninginnedag op Marken op feestelijke en uitbundige wijze vastgelegd. Hij kende alle ‘buurtjes’ ,zoals de verschillende wijken heten, op zijn duimpje.

Hij had persoonlijk contact met Sijtje Boes, Neel op de Kes (waarvan hij vele tekeningen maakte), vrouw Schouten, de muzikale bakker Brederode en de enige katholiek op het eiland Jan Moenes, de dove klompenschilder.

Hij is ook enkele keren over het ijs naar Marken gelopen en heeft deze tocht in enkele tekeningen vastgelegd.

Was een bezoek aan Volendam voor hem al een feest, op de boot van Volendam naar Marken kon hij zoals hij het uitdrukte  “helemaal wel jubelen van vreugde.”

Het is dan ook niets meer dan logisch dat in deze tekening een Marker vrouw in klederdracht  vanaf  Het Paard hem een felicitatiegroet brengt.

Urk

 Het inmiddels ingepolderde en voormalige eiland Urk ligt aan de oostzijde van het IJsselmeer tegenover de plaatsen Hoorn en Enkhuizen (die aan de westzijde zijn gelegen). Jaap Oudes noemde het IJsselmeer vaak gekscherend “De vissekom”. Hij was enorm gecharmeerd van de plaatsen en met name de vissersplaatsen rondom het IJsselmeer. Hij kende deze plaatsen op zijn duimpje. Had er rondgelopen, getekend en zo de geest en sfeer er van als het ware opgesnoven. Het is dan ook niet verwonderlijk dat hij bij het maken van deze tekening aangeeft dat Urk zijn verjaardag niet vergeten is en hem vanuit de verte groet en feliciteert.

We zien de vuurtoren van Urk en een Urker vrouw in klederdracht. 

Elburg

 In het jaar 1956 toen Jaap Oudes  zijn vijftigste verjaardag vierde, werd Elburg afgesloten van het open water; de visserij kreeg het moeilijk en is nu vrijwel verdwenen. Het is wellicht daarom dat de visser stuurs voor zich uitkijkt en Jaap niet in de gaten heeft. Jaap doet in zijn tekening nog wel zijn best om de zaak wat op te vrolijken door de twee zijtorentjes van de Vischpoort van een kapje te voorzien. Deze kapjes hebben er in werkelijkheid dus nooit op gestaan. Dit is een voorbeeld van de artistieke vrijheid die Jaap zich permitteerde.

Jaap zag er geen been in om als hij dat nodig vond, zaken te verplaatsen of te verfraaien.

Jean Passant, oktober 2021